ژنیکوماستی چیست؟

همه می دانیم که در سن بلوغ و تحت تاثیر هورمون استروژن ـ که مهم ترین هورمون زنانه است ـ در دختران پستان ها شروع به رشد می کند. در پسرها به دلیل وجود هورمون تستوسترون ـ که مهم ترین هورمون مردانه است ـ رشد پستان ها ایجاد نمی شود و این اعضا در همان حالت بچه گانه باقی می مانند.

واضح است که اگر به هر دلیل در مردان میزان هورمون استروژن نسبت به تستوسترون زیاد شود، رشد غیرطبیعی پستان ها در مردان را شاهد خواهیم بود. البته چند حالت فیزیولوژیک یعنی طبیعی نیز وجود دارد که باعث ژنیکوماستی می شود. اولین نوع ژنیکوماستی فیزیولوژیک مربوط به دوران بلوغ است. بسیاری از پسرها اواسط دوره بلوغ یعنی حدود ۱۴ سالگی بزرگی و برآمدگی دردناکی را در پستان هایشان متوجه می شوند. این حالت معمولا زودگذر بوده و طی ۶ ماه از بین می رود و همزمان با رشد اندام های مردانه است.

در پسران و مردان چاق نیز رشد پستان ها نسبت به دیگران بیشتر است. البته حجم عمده این رشد مربوط به چربی است، اما قسمتی از آن به دلیل تبدیل هورمون مردانه در بافت چربی به هورمون زنانه است که به رشد بافت های پستانی منجر می شود. مردان پیر نیز بتدریج با کم شدن هورمون مردانه و زیاد شدن بافت چربی درجاتی از ژنیکوماستی را تجربه می کنند که غیر طبیعی نیست.

نکته ای که باید به آن توجه کرد، این است که سرعت ایجاد ژنیکوماستی اهمیت زیادی دارد. وقتی این مشکل سریع ایجاد می شود، پستان ها نسبت به لمس حساس می شود و در این موارد باید احتمال وجود بیماری ها را در نظر داشت. نکته دیگر، خروج خون و تغییر شکل پوست پستان است که حتما باید به عنوان یک نشانه خطر مورد توجه قرار گیرد. همان طور که گفته شد، پسران اواسط بلوغ به موازات رشد اندام های مردانه به طور موقت رشد مختصری در پستان هایشان خواهند داشت. توجه به این موضوع لازم است که اگر رشد پستان ها با رشد اندام های جنسی هماهنگ شود، به عنوان کمبود هورمون های مردانه، فرد باید مورد معاینه و بررسی های آزمایشگاهی قرار گیرد. گاهی این اتفاق در مردان بالغ که حتی صاحب فرزند هستند نیز رخ می دهد که باید به دلیل به هم خوردن تعادل هورمون های جنسی مورد بررسی و درمان قرار گیرد. گاهی ژنیکوماستی نشانه بیماری های خطرناکی مثل تومورهای هیپوفیز است. دراین بیماری به دلیل رشد تومور تولید هورمون های کنترل کننده غده های سازنده هورمون مردانه مختل شده و بیمار به موازات رشد پستان ها دچار افت قوای جنسی می شود و وجود سردرد و نقص بینایی، تشخیص این بیماری را محتمل می کند.

تومورهای بیضه نیز می تواند با ایجاد ژنیکوماستی خود را نشان دهد، در این حال معمولا رشد یکی یا هر دوی بیضه ها علامت بیماری است

.ژنیکوماستی ممکن است نشانه ای از چاقی یا عدم تعادل هورمونی مانند  اختلالات مختلف غدد درون ریز باشد که تولید تستوسترون را تحت تاثیر میدهد.  اختلال ناشی از کبد  یک عارضه جانبی  است که برای درمان سرطان پروستات، بار دیگر به دلیل  تعادل استروژن در گردش خون  افزایش میابد. درمان ژنیکوماستی بستگی به علت زمینه ای دارد.

بزرگ شدن بافت پستان در مردان حالتی است که به آن “ژنیکوماستی”  Gynecomastia گفته می‌شود. ضخامت بافت طبیعی پستان در مردان، معمولاً کمتر از ۲/۵ تا ۳ سانتیمتر است، ولی در حالت ژنیکوماستی، بافت غدد پستان بزرگ می شود. بزرگی پستان ممکن است در یک سمت و یا در هر دو طرف ایجاد شود. ممکن است این افزایش اندازه سینه، موجب حساس‌شدن و دردناک شدن بافت پستان شود.

ژنیکوماستی (بزرگ شدن بافت پستان) معمولاً در اثر تغییرات هورمونی، در هنگام بلوغ و یا در طی افزایش سن رخ می‌دهد. هنگامی‌که تعادل بین دو هورمون استروژن (هورمون زنانه) و تستوسترون (هورمون مردانه) به هم بخورد ممکن است سینه‌ها بزرگ شوند.

در حالت طبیعی، هورمون‌های جنس مخالف به مقدار بسیار کم در بدن زنان و مردان ترشح می‌شود. برخی داروهایی که بدون نسخه فروخته و مصرف می‌شوند، داروهای غیر قانونی، برخی داروهایی که برای افزایش حجم عضله و دوپینگ استفاده می‌شوند، برخی تومورها و بیماری‌ها می توانند موجب بزرگی بزرگ شدن بافت پستانها شوند.

مشکل بزرگ شدن پستان در چه سنی شایع است؟

ژنیکوماستی بین پسران نوجوان (۱۳ تا ۱۹ سال) شایع است، طوری که ۶۵ درصد از پسران ۱۴ ساله، ژنیکوماستی دارند.

بزرگی غدد پستان در پسران نوجوان بسیار رایج است. حدود یک سوم از این پسران در سن بلوغ دچار این وضعیت می شوند، ولی احتمال بروز این عارضه در بزرگسالی کمتر از یک درصد است. بزرگی غدد پستان اغلب خفیف و بدون درد است، اما یک ‌سوم از مردان در مورد حساس شدن آن اعتراض دارند.

تشخیص بزرگ شدن پستان مردان

معمولا علت بزرگ شدن غدد پستان قابل تشخیص است و در اکثر موارد به دلیل مصرف بعضی داروها و یا بیماری کبدی بروز می‌کند. اگر شما نوجوان هستید، احتمالاً به ‌انجام آزمایش نیازی ندارید و بزرگی پستان، طی دو تا سه سال، خود به خود برطرف خواهد شد، اما پسران بزرگ تر و مردان جوان ممکن است به آزمایش نیاز داشته باشند. در چنین مواردی ممکن است نوعی بیماری، عامل ایجادکننده این مشکل باشد.

در بسیاری از موارد، درمان خاصی مورد نیاز نیست. پزشک شما ممکن است هر ماه‌ اندازه پستان را پیگیری کند و تحت نظر داشته باشد. در ۹۰ درصد پسران نوجوان، ژنیکوماستی در مدت کمتر از سه سال خود به خود برطرف می‌شود. برخی اوقات با قطع مصرف دارویی که به ژنیکوماستی منجر شده ‌است مانند مواد دوپینگ ، مشکل برطرف می‌شود.

در موارد نادری، درمان‌های دارویی برای ژنیکوماستی استفاده می‌شوند، مخصوصا اگر درد و حساسیت وجود داشته باشد. درمان دارویی ممکن است بتواند بافت اضافی پستان را برطرف کند. گاهی برای از بین بردن بافت اضافی، جراحی انجام می‌شود.

اگر علت بزرگ شدن پستانها، بیماری یا تومور باشد، علت اصلی باید درمان شود.در اغلب مردان، ژنیکوماستی در هر دو سینه مشاهده می‌شود ولی اگر تنها یکی از سینه‌ها برآمده بود باید جهت معاینه دقیق‌تر به پزشک مراجعه شود.

افزایش بافت چربی، ژنیکوماستی نیست

برخی از پسران و مردان، در قفسه‌ سینه ی خود بافت چربی زیادی دارند و ممکن است این بافت چربی طوری به نظر برسد که ‌انگار پستانها بزرگ شده‌اند. به ‌این حالت “ژنیکوماستی کاذب” گفته می‌شود.

بعضی از مردان هم تنها به دلیل چاقی، دارای پستان های برآمده هستند، اما در بزرگی سینه به دلیل بزرگ شدن غدد سینه یعنی ژنیکوماستی، چاقی موثر نیست.غده دقیقا زیر نوک سینه متمرکز است، ولی چربی در کلیه مناطق سینه پخش می‌شود.

داروهایی که باعث ژنیکوماستی می شوند

بعضی از مهم‌ترین داروهایی که باعث بروز این حالت می‌شوند عبارت‌اند از: دیگوکسین (لانوکسین) برای بیماری قلبی، اسپرونولاکتین (آلداکتون)، سایمتیدین بلوک‌کننده اسید معده، کتوکونازول (نیزورال) برای عفونت قارچی، فیناستراید (پروسکار) و داناستراید (اودارت) برای بزرگی پروستات.

لازم به ذکر است که داروهای مخدری نظیر آمفتامین، ماری جوانا و هروئین و بیماری کبدی ناشی از افراط در مصرف الکل نیز باعث بزرگ شدن پستان می‌گردند.